ΕΝΤΡΟΠΙΑ

Ως όντα εκτός από πολύπλοκα δεν έχουμε και τίποτα δικό μας. Σε αντίθεση με τα ζώα και τα φυτά δεν έχουμε καμία φυσική προστασία. Ούτε αγκάθια, ούτε προβιές, ούτε φτερά, ούτε κέλυφος. Από την πρώτη στιγμή που ερχόμαστε στον κόσμο κλαίμε. Δεν γνωρίζουμε τίποτα και όλα πρέπει να μας τα διδάξει κάποιος, ακόμη και το πως θα τρώμε. Αυτό που δεν χρειάζεται να μας διδαχθεί είναι ο θρήνος. Υπάρχει άλλο πλάσμα εκτός από τον άνθρωπο που να θρηνεί; Και πέρα από τον θρήνο, υπάρχει άλλο πλάσμα που να φλέγεται από ανάγκη για ζωή; Βέβαια το περιεχόμενο του πολιτισμού μας, φαίνεται ότι μας κάνει να τα ξεχνάμε όλα αυτά, καθώς μαραίνεται η ίδια του η σημασία. Όλο το Σύστημα προσπαθεί να αναθρέψει ανθρώπους που να γίνουν στο μέλλον ικανοί για σχέσεις, για εργασία, για φιλία, για ηθική ζωή κι ωστόσο δεν μπορεί να βρει ισορροπία. Είμαστε πιο αποδυναμωμένοι από ποτέ στο να κάνουμε όλα τα παραπάνω εξίσου καλά. Έχουμε 1000+1 ευκολίες, κι όμως είμαστε πιο αποξενωμένοι από ποτέ.

Όπως υποστήριζε κι ο Freud, ο πολιτισμός ευρείας έκτασης ισοδυναμεί με νευρωτική δυστυχία. Μια δυστυχία που μας οδηγεί στο σημείο (δεν είναι τυχαίο που υπάρχει και μια άνοδος κινημάτων που αντιτίθεται στον σύγχρονο πολιτισμό) να αμφισβητηθεί όχι μόνο ο πολιτισμός αλλά και τα συμβολικά του νοήματα. Ίσως μια παγίδα που έχει πέσει ο μετα-μοντέρνος άνθρωπος να είναι η εξάρτηση της σκέψης και των συναισθημάτων του από σύμβολα-προϊόντα του Συστήματος. Το εσωτερικό κενό του ανθρώπου της πόλης γεμίζει με αυτά και παραποιεί την εξωτερική πραγματικότητα. Το πρόβλημα είναι πως τα σύμβολα κοντεύουν να μας αντικαταστήσουν και να ορίζουν αυτά εμάς, αντί να τα ορίζουμε εμείς. Τα σύμβολα έγιναν ο τρόπος επικοινωνίας (θα μου πείτε κι η γλώσσα σύνολο συμβόλων δεν είναι;) κι εμείς αδυνατούμε να μιλήσουμε πρόσωπο με πρόσωπο. Βέβαια, η πραγματικότητα είναι μια νοητική αναπαράσταση, όμως το ότι αφήνουμε τα σύμβολα να κάνουν την διεργασία που θα έπρεπε να κάνουμε εμείς, μας αποστασιοποιεί από τον εξωτερικό κόσμο και μας μετατρέπει σε ράθυμα όντα, που εξαντλούνται στην προσπάθειά τους να προσαρμοστούν στους μηχανισμούς των συμβόλων.

Προδώσαμε την ίδια την Ζωή! Αφήσαμε τις αναπαραστάσεις να υποκαταστήσουν το "ζην". Ακόμη κι η τηλεόραση ως μηχανή παραγωγής αναπαραστάσεων ζωής έχει ενθρονιστεί ως ένας μετα-μοντέρνος βασιλιάς που υποτάσσει το φαντασιακό μας εμβολιάζοντάς μας με αισθητικά κριτήρια ενός μέσου όρου που δεν υπάρχει! Ο Goethe είχε πει ότι "καθετί είναι ένα σύμβολο". Προσπαθήσαμε να κυριαρχήσουμε επί της φύσης κατασκευάζοντας ένα τέχνημα που ονομάσαμε πολιτισμό αλλά απομακρυνθήκαμε από την απλή και άμεση ζωή. Όλο αναβάλλουμε για την επόμενη μέρα και μεγαλώνει το εσώτερο ψύχος. Επίσης ο πολιτισμός μας είναι οπτικοκεντρικός. Οι υπόλοιπες αισθήσεις έχουν παραμεριστεί. Το μάτι, το όργανο που απατάει όσο κανένα έχει γίνει το κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας και αντίληψης. Απ' την άλλη το άγγιγμα έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα, γι' αυτό πολλοί άνθρωποι σοκάρονται αν τους αγγίζεις. Ακόμη και τα πολλά συναισθηματικά ανώριμα παιδιά, έφτασαν σ' αυτό το σημείο επιδή δεν τους άγγιζαν τόσο πολύ οι γονείς τους σε μικρότερη ηλικία. Δεν ένιωσαν τρυφερότητα. Ο κόσμος μας γίνεται όσο πάει και πιο αποσπασματικός, πιο διαιρεμένος. Ακόμα και ο άνθρωπος χώρισε το σώμα του απ' το πνεύμα, τα αντιμετωπίζει ως ξεχωριστά στοιχεία που δεν έχουν σημείο επαφής. Ακόμη κι αν κάποιος θέλει να επιτεθεί σε όσα τον πνίγουν, η "εξημερωτική" δύναμη του πολιτισμού θα επιτεθεί στις αισθήσεις του για να τον κατευνάσει. Εξάλλου είμαστε τόσο ποτισμένοι από τον υλισμό που έχουμε χάσει το πνεύμα για να αναγνωρίσουμε το μεγαλύτερο Καλό ή το μεγαλύτερο Κακό, ακόμη κι αν τα βλέπαμε μπροστά μας.
Ο Horkheimer αναφέρει πως: "Η καταστροφή του εσωτερικού κόσμου είναι το τίμημα που ο άνθρωπος πρέπει να πληρώσει για το μη σεβασμό του για κάθε άλλο είδος ζωής εκτός απ' τη δική του". Η έλλειψη σεβασμού προς τον πολιτισμό κι η βαρβαρότητα που παρατηρείται είναι αποτέλεσμα της ίδιας της βίας που εμείς ασκήσαμε πρώτα στην φύση κι ακόμη ασκούμε. Ως φύση δεν εννοώ μόνο το περιβάλλον, αλλά και την φύση του ανθρώπου, την ανθρωπικότητά του (αν είναι δόκιμο), όλα τα στοιχεία που τον διατηρούν ως κομμάτι της φύσης. Βέβαια κάνουμε το παν για αποκόψουμε ακόμη και τον τελευταίο συνεκτικό κρίκο με την Φύση, ως οντότητα.

Έγραφα στην αρχή του κειμένου, ότι ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα που δεν έχει τίποτα δικό του. Όλα τα αποκτά ή τα μαθαίνει. Μπορεί πλέον με την βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας, να προσθέσει μέλη, να πετάξει, να ακούσει, να χτυπήσει η καρδιά του. Είμαστε τα πιο εύθραυστα πλάσματα γι' αυτό θέλουμε να τα ελέγχουμε όλα. Έγραφα επίσης πως ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα που θρηνεί. Κάθε μέρα υπάρχει κι ένας θρήνος που πρέπει να σεβαστούμε και να συμμετέχουμε ως το τέλος. Μόνο έτσι υπάρχει η ελπίδα σε μερικά χιλιάδες χρόνια αν συνεχίσουμε να υπάρχουμε να έχουμε γίνει καλύτεροι. Ο πολιτισμός είναι ένα σύστημα που μας αποκρύπτει την πραγματική μας φύση, μας μετατρέπει σε μηχανοποιημένες νευρωσικές υπάρξεις που καλύπτουμε τα τραύματά μας με σύμβολα. Τα τραύματα του ψυχισμού της ανθρωπότητας (ως ενιαίος οργανισμός) όμως δεν επουλώνονται. Ο πολιτισμός μας είναι πλέον ένα απομονωμένο σύστημα που αμφισβητεί τον ίδιο του τον εαυτό κι όπως σε κάθε σύστημα η εντροπία είναι αναπόφευκτη.

Posted in: άνθρωπος,φιλοσοφία