ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ZEITGEIST

Φαντάζομαι ότι πλέον δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην ξέρει τι είναι το Zeitgeist. Το κίνημα που μας προκαλεί να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς κυβερνήσεις, χωρίς θρησκείες, χωρίς τράπεζες και χρήμα, έναν κόσμο όπου έχουμε ααπαρνηθεί τον καταναλωτισμό για μια οικονομία βασισμένη στους πόρους. Έναν κόσμο όπου ο άνθρωπος θα χρησιμοποιεί την επιστήμη και την τεχνολογία για να ζει αρμονικά, χωρίς να βλάπτει την φύση. Φαίνεταιι ουτοπικό, αλλά το "Πνεύμα της Εποχής" (όπως μεταφράζεται στα γερμανικά το Zeitgeist) χρησιμοποιεί μια σειρά από ρητορικές για να μας πείσει. Ωστόσο υπάρχουν και μερικά σημαντικά ερωτήματα.

Σίγουρα οι ταινίες της σειράς λένε μεγάλες αλήθειες. Τόσο για τις κυβερνήσεις, για τον τρόπο που υποτάσσονται χώρες μέσω οικονομικών πολέμων, για τον εξουσιαστικό ρόλο της θρησκείας, για την διαφθορά στις δομές της κοινωνίας και τον ρόλο του νομισματικού συστήματος σ' αυτό. Ακόμη κι όταν εμπλέκονται θεωρίες συνωμοσίας ή σκοτεινές υποθέσεις βασισμένες σε διάφορα κείμενα, έγγραφα ή αποσπάσματα ομιλιών και ταινιών, πάλι το Zeitgeist δεν ψεύδεται. Η σειρά των ταινιών γνώρισε μεγάλη επιτυχία και διαδόθηκε χάρη στο διαδίκτυο, γεγονός που της επέτρεψε να θέσει το "Venus Project" ως θέμα συζήτησης.

Τι είναι το "Venus Project"; Ο ιδρυτής του κινήματος Jacque Fresco έθεσε ως υπέρτατο σκοπό την πλήρη απελευθέρωση του ανθρώπινου είδους από τα δεσμά με την απόρριψη του υπάρχοντος συστήματος . Σε μια κοινωνία βασισμένη στους πόρους και την τεχνολογία, όπου η πράσινη ανάπτυξη των πόλεων είναι ο τρόπος λειτουργίας, καθώς θα είναι αυτάρκεις ενεργειακά. Επίσης σύμφωνα με το σχέδιο, οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας δεν θα είναι η μόνη ριζοσπαστική τομή, αφού δεν θα υπήρχε ούτε η ιδιοκτησία κι ο κάθε άνθρωπος θα μπορούσε να ζει με όσα χρειάζεται. Εδώ δεν θα αναλύσω όλο το όραμα του ιδρυτή του Zeitgeist, αλλά θέλω να θέσω κάποια λογικά ερωτήματα που δεν μας έχει απαντήσει ως τώρα καμία από τις τρεις ταινίες.

Συμφωνώ απολύτως με τα όσα αναφέρονται για την χειραγώγηση των ανθρώπων, για τα κέντρα εξουσίας, το χρέος, το κυνήγι του χρήματος, τα σύνορα, τις αγορές, την συνειδησιακή ύπνωση, τους θεσμούς και τα μεγάλα συμφέροντα. Συμφωνώ επίσης με τις προτάσεις και με την λογική ότι η μετάβαση από αυτή την κοινωνία στο "Venus Project" θα πραγματοποιηθεί μόνο μέσω πολλών υποστηρικτών και μόνο ειρηνικά. Όμως: Ποιος θα ορίσει νέους νόμους σε μια τέτοια κοινωνία; Πως θα λαμβάνονται οι αποφάσεις για σημαντικά ζητήματα; Ποιος θα είναι ο ρόλος της παιδείας και που ακριβώς θα προσανατολίζεται; Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν αν τα αφήσουμε όλα στις μηχανές; Ή μήπως θα υπάρχουν άτομα που θα τις ελέγχουν; Θα υπάρχουν κέντρα αποφάσεων; Ποιος θα ασκεί εξουσία; Κι αν βιαστεί κάποιος να μου πει "κανένας", θυμίζω ότι ο άνθρωπος έχει την τάση να εκμεταλλεύεται τους άλλους ότανβρίσκεται σε θέση ισχύος. Έτσι τουλάχιστον εκπαιδεύεται εδώ και αιώνες. Κατά πόσο είναι "παρθένο" ιδεολογικά ένα τέτοιο σύστημα; Μήπως αποτελεί ένα σύνολο στοιχείων διαφόρων ιδεολογιών; Πόσο ώριμη είναι η ανθρωπότητα να απαλλαγεί από τις πνευματικές αναζητήσεις της θρησκείας για να στραφεί σε πιο δύσβατα και εσωτερικά μονοπάτια; Και ένας άνθρωπος που τα εμπνεύστηκε όλα αυτά μπορεί να σηκώσει το βάρος μιας ολόκληρης μεταστροφής της ίδιας της ιστορίας;

Σίγουρα το Zeitgeist είναι ότι πιο αισιόδοξο έχουμε δει τα τελευταία χρόνια ως πρόταση. Όμως τα διάφορα κενά στην θεωρία του παραγνωρίζουν κι ένα ακόμη βασικότατο. Την εσωτερική αφύπνιση, που αν και την επιζητά, δεν της δίνει την δέουσα βαρύτητα. Αν δεν αλλάξει ο καθένας την ίδια του την αντίληψη δεν μπορεί να συμβεί τίποτα. Αν πάρουμε τώρα 10 ανθρώπους που ζουν μέσα στο ανταγωνιστικό σύστημα του καπιταλισμού, πως θα μπορέσουν να πράξουν διαφορετικά μέσα στην "ουτοπία" του Venus Project; Οι άνθρωποι κάνουν το Σύστημα και το Σύστημα τους ανθρώπους. Αν ο καθένας μας αρνείται την αλλαγή πρώτα μέσα του, πως θα απελυθερώσουμε τον πλανήτη-φυλακή;

Posted in: σύστημα