Ένα πείραμα που διεξήχθη στην δεκαετία του '70 από μια ερευνητική ομάδα ψυχολόγων, διερευνούσε τις επιπτώσεις στην ψυχολογία των ατόμων, ανάλογα με ποια θέση εξουσίας ή μη λαμβάνουν. Κάποια μέλη που συμμετείχαν στο πείραμα πήραν τον ρόλο των δεσμοφυλάκων και κάποια άλλα αυτόν των φυλακισμένων. Η υποτιθέμενη φυλακή μέσα στην οποία κινούνταν, επέδρασε καταλυτικά στην ψυχολογία των ατόμων, αφού όσοι υποδύονταν τους δεσμοφύλακες ανέπτυξαν σαδιστική συμπεριφορά και μάλιστα κάποιοι "φυλακισμένοι" τραυματίστηκαν. Η ταύτιση με τον εκάστοτε ρόλο μαρτύρησε πως ο άνθρωπος έχει κάποια σκοτεινή πλευρά που δεν μπορεί να νικήσει, παρά το πέρασμα τόσων αιώνων.
Το πείραμα έληξε άδοξα, αλλά με αρκετά χρήσιμα συμπεράσματα να κερδίζονται, αφού ο έλεγχος μεταξύ των συμμετεχόντων είχε ξεφύγει και μάλιστα, πολλές ακραίες συμπεριφορές παρατηρήθηκαν. Επίσης αυτό που μένει ως τρομακτική διαπίστωση, είναι η φθοροποιός δύναμη της εξουσίας, και η κατάχρησή της από όσους την ασκούν, ανεξάρτητα των στοιχείων του χαρακτήρα τους.
Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου 2010
ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΦΥΛΑΚΙΣΗΣ ΤΟΥ STANFORD
3 σχόλια:
[rant-mode]
Αν και υπάρχουν πολλά επιστημονικά προβλήματα με τη διεξαγωγή του εν λόγω πειράματος, τα συμπεράσματά του δεν παύουν να είναι χρήσιμα.
Νομίζω ένα από βασικότερα εξ' αυτών είναι το γεγονός ότι η "εξουσία", η "ισχύς", η "δύναμη" ανατρέπει την ισότητα που θεωρούμε ιδανικά ότι απολαμβάνουν μεταξύ τους οι άνθρωποι ως όντα με νοημοσύνη και αυτογνωσία.
Αυτός που κατέχει την ισχύ αυτή επηρρεάζεται από το ίδιο το γεγονός της ισχύος του με εντυπωσιακό τρόπο. Όταν η ισχύς χαρακτηρίζει μια ολόκληρη ομάδα τότε προστίθεται στην εξίσωση και το φαινόμενο της επίρριψης των ευθυνών όχι στα μέλη της ομάδας αλλά στην αφηρημένη οντότητα που ονομάζεται ομάδα (γιατί μου θυμίζει κάτι από τη σύγχρονη πολιτική ζωή του τόπου;).
Εξίσου εντυπωσιακή είναι και η επίδραση της έλλειψης ισχύος - ιδίως της ομαδικής.
Νομίζω ότι τελικά ο μόνος τρόπος να αποφύγει κανείς την κατάχρηση εξουσίας είναι να καταργήσει την ίδια την έννοια της εξουσίας - αλλά είναι αυτό πραγματικά εφικτό;
Απαιτείται ένα είδος παιδείας (το οποίο κανένα κράτος δε διατίθεται να παρέχει) που θα καθιστά τους ανθρώπους αρνητικούς προς κάθε μορφή άσκησης εξουσίας από κάποιον πάνω τους αλλά πάνω από όλα αντίθετους στην ιδέα του να ασκήσουν οι ίδιοι εξουσία πάνω στους συνανθρώπους τους. Μήπως όμως αυτό είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση;
Και η ίδια η επιβολή αυτής της "παιδείας" δεν καθιστά το όλο σχήμα οξύμωρο;
[/rant-mode]
Κάπου διάβαζα ότι σ'ένα πανεπιστήμιο του εξωτερικού πραγματοποιήσανε το πείραμα του Milgram με το ηλεκτροσόκ και όπως τότε έτσι και τώρα η πλειοψηφία συμμορφώθηκε με τις εντολές της "αυθεντίας" και έφτασε μέχρι το τέλος αδιαφορώτας για τον συνάνθρωπό τους.
Οι άνθρωποι είμαστε πολύ αδύναμοι, λίγοι έχουν το θάρρος και την λογική να ξεχωρίσουν το σωστό και το λάθος όταν μας απευθύνονται "ειδικοί" και "αυθεντίες" και να πράξουν το αντίθετο απ'αυτό που τους λένε.
Οι 2 ψυχολόγοι που έκαναν αυτά τα πειράματα είναι φίλοι και αλληλοσυμμετείχαν ο ένας στα πειράματα του άλλου.
Η τρομακτική λεπτομέρεια για το πείραμα του Milgram είναι ότι κάποια ηλεκτροσοκ υποτίθεται ότι μπορούσαν να αποβούν μοιραία και ο "δάσκαλος" του πειράματος (αυτός που πατούσε το κουμπί για το ηλεκτροσοκ δηλαδή) πάτησε στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το κουμπί για το ισχυρό σοκ ακόμα κι όταν ο άλλος χτυπούσε το γυαλί και ούρλιαζε από μέσα.
Και μια ανατριχιαστική λεπτομέρεια ακόμα είναι το γεγονός ότι ο ηθοποιός που ήταν να δεχτεί τα ηλεκτροσοκ σε κάποιες εκδοχές του συγκεκριμμένου πειράματος είχε συζητήσει τα υποτιθέμενα καρδιακά του προβλήματα με τον άλλο. Και παρ' όλα αυτά μόνο ένα άτομο αρνήθηκε κατηγορηματικά να χρησιμοποιήσει οτιδήποτε πάνω 135 βολτ.
Όσο για την επιλογή του σωστού και του λάθους που λες θα έλεγα ότι ούτως οι άλλως οι άνθρωποι αδιαφορούν για αυτό σε πολλούς τομείς της ζωής τους. Το πείραμα κατά τη δική μου άποψη έδειξε ότι οι άνθρωποι παρά τις προσωπικές ηθικές τους ενστάσεις θα διαπράξουν αποτρόπαιες πράξεις παρακινημένοι από ειδικούς, αυθεντίες, μορφές εξουσίας ή peer pressure.
Και αυτό πιστεύω γιατί η σημερινή κοινωνία μας μαθαίνει να είμαστε πειθήνιοι.
Δημοσίευση σχολίου