ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Με τον όρο προπαγάνδα, εννοούμε την με οποιοδήποτε τρόπο σκόπιμη και μεθοδική διάδοση ιδεών και αντιλήψεων με σκοπό τον επηρεασμό της σκέψης και των πράξεων άλλων ανθρώπων. Ως όρος χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από τον πάπα Γρηγόριο τον ΙΕ' στην εγκύκλιο για την "Επιτροπή για την Διάδοση της Πίστεως". Έπειτα άρχισε να ξεφεύγει από τα όρια του θρησκευτικού προσηλυτισμού και να περνά στην πολιτική. Ο Μαρξ είχε παρατηρήσει ότι "Όταν η ιδέα μπει μέσα στην μάζα, μετατρέπεται σε υλική δύναμη". Επομένως αρκεί ο επίδοξος ρήτορας-προπαγανδιστής να εγείρει συγκεκριμένα συναισθήματα και σκέψεις απέναντι στο κοινό που θέλει να ελέγξει ώστε να το οδηγήσει σε συγκεκριμένες πράξεις. Η προπαγάνδα ασκείται λοιπόν από την αρχαία εποχή, μόνο που στις μέρες μας έχει αποκτήσει άλλη διάσταση, όχι μόνο λόγω των διαθέσιμων μέσων, αλλά κυρίως μέσω της "κοινής γνώμης". Ουσιαστικά η "κοινή γνώμη" αποτελεί το μετρήσιμο μέγεθος πάνω στο οποίο λειτουργεί η επιστήμη της "διαμόρφωσης" γνώμης. Η σύγχρονη προπαγάνδα έχει συμμάχους της την κοινωνιολογία και την ψυχολογία, καθώς έχει την ευχέρεια να ασκεί μέσω των θεωριών τους επιρροή σε όλο το σύνολο του πληθυσμού. Έτσι παρατηρούμε την εμπορική προπαγάνδα μέσω της διαφήμισης που προσπαθεί να πείσει το κοινό για την αξία των προϊόντων, την θρησκευτική μέσω της κατήχησης και των δογμάτων που προσπαθεί ν' αυξήσει πιστούς, και τέλος την πολιτική προπαγάνδα που εκφράζεται από τις κομματικές συγκεντρώσεις, τους πολιτικούς λόγους κλπ, αλλά και από τον στρατό κι αποσκοπεί στο να πείσει τους ανθρώπους για την ανάγκη εφαρμογής μιας συγκεκριμένης πολιτικής.

Το να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή της προπαγάνδας θα ήταν εξαιρετικά χρονοβόρο. Αρκεί να αναφέρουμε ότι από τα τραγούδια των τροβαδούρων, ως τα αγάλματα και τα μνημεία, τα ΜΜΕ, την επίσημη εκπαίδευση, τα σλόγκαν, τα ήθη και τα έθιμα...όλα είναι προπαγάνδα! Οι σύγχρονοι προπαγανδιστές έχουν μεγαλύτερο αριθμό μέσων και συμβόλων στην διάθεσή τους για να περάσουν το επιθυμητό μήνυμα. Οι χειρονομίες, οι στάσεις του σώματος, τα ρούχα, το χτένισμα, τα χαρακτηριστικά σήματα (μια σημαία, μια αφίσα, σταυρός, σφυροδρέπανο κοκ), οι φήμες, τα συνθήματα, οι εφημερίδες, το ραδιόφωνο κι η τηλεόραση, οι προκηρύξεις, η τέχνη, ο κινηματογράφος, η μόδα, τα είδωλα του life-style, τα χρώματα, οι φωτεινές επιγραφές νέον, οι διαδηλώσεις, οι παρελάσεις, οι εθνικές εορτές, τα shows, ο αθλητισμός...όλα είναι εργαλεία που με τους κατάλληλους χειρισμούς και λίγη...φαντασία ο προπαγανδιστής μπορεί να τα χρησιμοποιήσει πετυχαίνοντας τους στόχους του. Η πραγματικότητα είναι εύπλαστη σαν πλαστελίνη κι αφού η κοινή γνώμη είναι κυρίως κενόδοξη, συντηρητική, εύπιστη και δρα με βάση το συναίσθημα, οι "ειδικοί" πολύ εύκολα με τους κατάλληλους μηχανισμούς μπορούν να την χειραγωγούν. Σήμερα οι άνθρωποι χωρίζονται σε υποομάδες\target groups που οι αναλυτές σφυγμομετρούν πιο εύκολα τις αντιδράσεις τους. Μερικά τεχνάσματα της προπαγάνδας είναι επιγραμματικά τα εξής:

-Η χρησιμοποίηση υποτιμητικών λέξεων για ένα πρόσωπο ή μια ιδέα με σκοπό το πλήγμα του κύρους τους.
-Η επιλεκτική χρησιμοποίηση των γεγονότων.
-Ο ισχυρισμός ότι όλοι δρουν και σκέφτονται σαν εμάς. Το να συμπεριφέρεσαι με τρόπο που να είσαι "in" ή "trendy", να ακολουθείς τις προτιμήσεις μιας υποομάδας με συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες. Η αίσθηση του "ανήκειν" με το να ακολουθείς το ρεύμα.
-Η σύνδεση μιας ιδέας με συγκεκριμένο (αγαπητό ή μισητό ανάλογα τον σκοπό) πρόσωπο ή οργάνωση. Επίσης οι επίσημοι\διάσημοι υποστηρικτές κομμάτων, τα ινδάλματα και οι αυθεντίες είναι ιδανικά πρόσωπα για να πλασαριστεί μια ιδέα ευκολότερα σε πλήθος ανθρώπων.
-Η σύνδεση μιας ιδέας ή μιας πράξης με μια θετικά φορτισμένη λέξη, ώστε να γίνει αποδεκτή από τους άλλους χωρίς παραπάνω εξηγήσεις και αποδείξεις.
-Η προσπάθεια να κερδηθεί η πρώτη εντύπωση. Γι' αυτό τα δίκτυα πληροφοριών που προπαγανδίζουν σπεύδουν να ενημερώσουν "έγκαιρα" και "έγκυρα" το κοινό τους.
-Το τέχνασμα της μισής αλήθειας, ειδικά αν το απόλυτο ψέμα μπορεί να αποκαλυφθεί. Η καλύτερη τεχνική για να αποκρύψεις στοιχεία χωρίς να ψεύδεσαι.
-Η δημιουργία ενός μύθου που να ικανοποιεί το κοινό αίσθημα, το θυμικό, να είναι ένα όραμα, μια υπερβολή, ένα ιδεώδες που να δίνει την ψευδαίσθηση στον λαό πως ασχολούμενος μ' αυτό ξεφεύγει από την μιζέρια της καθημερινότητας. Φυσικά πολλοί σωτήρες θα αναδυθούν στο όνομα της πραγματοποίησης αυτού του μύθου.
-Συνεχής, πυκνή και χωρίς διακοπές επανάληψη της ιδέας που πρέπει να μεταδοθεί στο κοινό, ώστε αυτό να μην έχει τον χρόνο να σκεφτεί και ν' αντιδράσει ή να αμφιβάλλει γι' αυτήν. Τότε την αποδέχεται ως μια αλήθεια που την θεωρεί δεδομένη αφού την συναντά παντού. Με την επανάληψη, το κοινό παθαίνει ανοσία απέναντι στην μεταδιδόμενη ιδέα, ακυρώνοντας την λογική.
-Η κολακεία κι η τόνωση του Εγώ. Τεχνική που ακολουθούν τόσο οι πολιτικοί, όσο κι οι διαφημιστές.
-Μπορούμε να αναφέρουμε και ένα ακόμη τέχνασμα κοινωνικής μηχανικής, όπου ο προπαγανδιστής κατασκευάζει ένα ψεύτικο θέμα, το διαρρέει προς την κοινή γνώμη, με σκοπό ν' αποσπαστεί η προσοχή της από κάποιο πραγματικά σημαντικό θέμα.



Για να αντιμετωπίσουμε την επιρροή της προπαγάνδας, χρειάζεται να έχουμε ανοιχτά μάτια, αυτιά και μυαλά. Οι τρόποι άμυνας είναι να αναρωτιόμαστε για το νόημα των λέξεων που χρησιμοποιούνται, για τον λόγο σύνδεσης μιας ιδέας με ένα πρόσωπο, να αναζητούμε αποδείξεις μέσω λογικών επιχειρημάτων, να μην θεωρούμε κανέναν θεματοφύλακα γνώσης ή αξιόπιστων πληροφοριών, να αναρωτιόμαστε για τα κίνητρα του ομιλητή, να σκεφτόμαστε αν ότι μας "πουλάνε" το έχουμε ανάγκη κι εξυπηρετεί τα συμφέροντά μας ή απλώς το καμουφλάρουν με λέξεις και ιδιότητες που το κάνουν αρεστό, να μην είμαστε οπαδοί, να μην θεωρούμε δεδομένο το ότι κι οι υπόλοιποι σκέφτονται σαν εμάς.

Η αλήθεια είναι ότι δύσκολα μένει κανείς ανεπηρέαστος από τον καταιγισμό ερεθισμάτων και πληροφοριών στην καθημερινή ζωή. Γι' αυτό είναι ανάγκη να διατηρούμε την ατομικότητά μας, καθώς μέσα στις μάζες η ατομικότητα διαλύεται και δημιουργείται μια ενιαία, συλλογική συνείδηση πολύ πιο εύκολα χειραγωγήσιμη, με τα αντανακλαστικά και τις συναισθηματικές εξάρσεις ενός υπερτροφικού μπεμπέ. Μπορούμε να αντισταθούμε στην προπαγάνδα μέσω της αντι-προπαγάνδας, δηλαδή με το να απαντάμε στις πληροφορίες που δεχόμαστε. Ο πόλεμος μέσα στο κεφάλι μας δεν κερδίζεται παρά μόνο με κριτική σκέψη.

Posted in: μμε,πολιτικη,πολιτική,σύστημα